Στροφή στον πρωτογενή τομέα: Το ανδριακό λεμόνι, ημερίδα της Εταιρείας Ανδρίων Επιστημόνων, με στόχο την ενημέρωση των κατοίκων του νησιού για τα οφέλη της καλλιέργειας του λεμονιού.
Παράλληλα με τις εργασίες της ημερίδας, λειτούργησε έκθεση με προϊόντα και δημιουργήματα εμπνευσμένα από το λεμόνι.
Πρόγραμμα
17:00 | Έναρξη Εναρκτήρια ομιλία προέδρου Εταιρείας Ανδρίων Επιστημόνων, κ. Κ. Πολέμη
Χαιρετισμός από τον δήμαρχο Άνδρου, κ. Θ. Σουσούδη
17:30 | Α’ ενότητα ομιλιών
- ΜΑΝΙΩ ΜΑΝΕΣΗ, μαθηματικός-δημοσιογράφος: Το ανδριακό λεμόνι στο διάβα του χρόνου
- ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΡΕΡΡΑ, γεωπόνος, προϊσταμένη Τμήματος Αγροτικής Ανάπτυξης Περιφερειακής Ενότητας Άνδρου: Το λεμόνι της Άνδρου
- ΠΟΛΙΤΟΥ ΕΛΕΝΗ, οικονομολόγος, δημοτική σύμβουλος, υπεύθυνη Τουρισμού και Ανάπτυξης Δήμου Άνδρου: Αναβίωση παλαιών ποικιλιών μέσα από τα προγράμματα Life – Η περίπτωση του λεμονιού
- ΠΕΤΡΟΣ ΣΤΡΑΤΗΣ, γεωπόνος, Msc Γ.Π.Α., υπεύθυνος διαχείρισης ποιότητας Cosmocert: Η λεμονιά της Άνδρου – Δίνοντας προστιθέμενη αξία στο προϊόν
- ΕΙΡΗΝΗ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ, επιχειρηματίας: Η γιορτή του λεμονιού στην Άνδρο – Μια ιδέα που έγινε θεσμός Συζήτηση με το κοινό
19:30 | Διάλειμμα
20:00 | Β’ ενότητα ομιλιών
- ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ, ηλεκτρολόγος μηχανικός: Ο δρόμος του λεμονιού στην ανάπτυξη πρωτογενούς και δευτερογενούς παραγωγής
- ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΕΜΗΣ, γεωπόνος Γ.Π.Α., Msc Henley Business School: Branding αγροτικών προϊόντων
- ΝΙΚΗ ΚΟΥΤΣΙΑΝΑ, founder of Apivita: Λεμονιά, ένα πολυδύναμο δένδρο με εξαιρετικές εικαιρίες αξιοποίησης
- ΕΛΕΝΗ ΠΕΤΣΑ-ΚΟΥΡΤΕΣΗ, επιχειρηματίας: Το ανδριώτικο σαπούνι στα χέρια σας
- ΧΡΥΣΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ, πρόεδρος συνεταιρισμού γυναικών Κορθίου «Αγρομέλισσα»: Ο ρόλος του συνεταιρισμού
- ΑΘΗΝΑ ΚΥΡΤΑΤΑ, παραγωγός: Πόσο βιώσιμη είναι η καλλιέργεια λεμονιών στην Άνδρο
- ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΟΤΣΑΡΗΣ, έπαρχος Άνδρου Συζήτηση με το κοινό
Χαιρετισμός αναπληρωτή υπουργού αγροτικής ανάπτυξης
Φίλες και φίλοι της Εταιρείας Ανδρίων Επιστημόνων,
Λόγοι υπηρεσιακοί δεν μου επέτρεψαν να παραβρεθώ στην ημερίδα σας, την οποία θεωρώ εξαιρετικής σημασίας και τη χαιρετίζω με ιδιαίτερη ικανοποίηση.
Ο πρωτογενής τομέας είναι το μέλλον της Ελλάδας! Τα μοναδικά, ασυναγώνιστα προϊόντα μας σε συνδυασμό με την παροχή ποιοτικών τουριστικών υπηρεσιών μπορούν να αποτελέσουν τη «βαριά
βιομηχανία» της χώρας μας για τα επόμενα πολλά χρόνια. Πρόσφατα συμμετείχα σε μια αποστολή στην Κίνα όπου και ενημερώθηκα πως όλο και μεγαλύτερη μερίδα της κινέζικης νεολαίας ψωνίζει τρόφιμα ηλεκτρονικά. Διαλέγουν για παράδειγμα λεμόνια στο διαδίκτυο το πρωί και το απόγευμα τα παραλαμβάνουν σπίτι τους.
Οι Κινέζοι ψάχνουν συνεταίρους στην Ελλάδα. Αναζητούν παραγωγικές μονάδες για να επενδύσουν τα χρήματα τους. Αναζητούν σοβαρά και ώριμα επιχειρηματικά σχέδια. Ανοίγεται δηλαδή μια ευκαιρία για φθηνή χρηματοδότηση, αρκεί να έχουμε επαγγελματισμό, διαφάνεια και καθαρές σχέσεις εργασίας.
Φυσικά, πριν μιλήσουμε για εξαγωγές ας σκεφτούμε τις ντόπιες ελληνικές αγορές που κατακλύζονται από εισαγόμενα λεμόνια Αργεντινής, Ισπανίας και Τουρκίας, ενώ μπορούν να εφοδιάζονται με ελληνικά, γιατί όχι ανδριακά!
Η ιστορία του λεμονιού στο νησί σας, το γνωρίζετε καλύτερα, μετράει αιώνες ζωής, από τότε που «η τιμή του καρπού στο λιανεμπόριο διαμορφωνόταν με το κομμάτι και στο χονδρεμπόριο με τη χιλιάδα». Επομένως το λεμόνι αποτελούσε σημαντικό προϊόν και βασική εισοδηματική πηγή των Ανδρίων, εδώ και αιώνες. Είναι λοιπόν καιρός οι ανδριακοί λεμονεώνες να ακμάσουν ξανά, αξιοποιώντας το ποιοτικό πλεονέκτημα.
Το Υπουργείο μας στέκεται αρωγός σε κάθε προσπάθεια και πρωτοβουλία ανάπτυξης του πρωτογενή τομέα και ανάδειξης των ελληνικών προϊόντων. Στο πλαίσιο αυτό, υλοποιούμε πιλοτικό πρόγραμμα δημιουργίας συνεταιριστικών επιχειρήσεων του πρωτογενή τομέα στα μικρά Κυκλαδονήσια, όπου η ανάγκη συγκράτησης του πληθυσμού, ιδιαίτερα των νέων και η ενίσχυση του εισοδήματός τους παραμένει μεγάλη.
Φίλες και φίλοι,
αυτή η κυβέρνηση, οικοδομώντας την Ελλάδα του αύριο, με σεβασμό στον άνθρωπο και το περιβάλλον, επιδιώκει να εξασφαλίσει τις συνθήκες για βιώσιμη παραγωγή που θα δίνει ένα καλό εισόδημα στον παραγωγό.
Είμαι βέβαιος πως ο καρπός της «ευεργέτιδος του τόπου σας Λεμονέας» όπως λέει και η Μανιώ Μάνεση στο βιβλίο της «Λεμονεώνες στο διάβα του χρόνου» μπορεί και σήμερα, όπως και στο παρελθόν, να δώσει επωφελή εργασία σε πολλούς νέους του νησιού.
Κλείνοντας αυτές τις σκέψεις, σας εύχομαι κάθε επιτυχία στην όμορφη πρωτοβουλία που έχετε αναλάβει και με τα λόγια του Ανδρέα Εμπειρίκου σας λέω, «Άνδρος-Υδρούσα, Χαίρε!».
Με εκτίμηση,
Ο αν. υπουργός
Ιωάννης Τσιρώνης
Το ανδριακό λεμόνι στο διάβα του χρόνου
Μάνεση Μανιώ
Κυρίες και κύριοι,
Μια από τις ελάχιστες θετικές συνέπειες της οικονομικής κρί-σης που βιώσαμε τα τελευταία χρόνια, είναι η αναζήτηση νέων τομέων, προς επαγγελματική δραστηριοποίηση… Ακόμη και αν αυτή η αναζήτηση γινεται μέσα από την επιστροφή σε χώρους και δράσεις που εγκαταλείφθηκαν εξαιτίας της αστικοποίησης, της λεγόμενης εξέλιξης, της αλλαγής εν τέλει του τρόπου ζωής.
Με δεδομένο ότι έχει πλέον από τους περισσότερους αναγνωριστεί ότι η στροφή στον πρωτογενή τομέα αποτελεί μια από τις βασικές προϋποθέσεις για την οικονομική ανάπτυξη στο εξής, μαζί θα κάνουμε ένα σύντομο ταξίδι στο χρόνο. Για να δούμε μια διαφορετική Άνδρο, η οποία ενδεχομένως θα μπορούσε να μας εμπνεύσει ανοίγοντας και νέους ορίζοντες για την τοπική οικονομία. Την Άνδρο των λεμονεώνων, της πλούσιας και εξαγώγιμης λεμονοπαραγωγής στις αγορές της Μεσογείου, της κεντρικής Ευρώπης και της Ρωσίας, που εξασφάλιζε αξιοσημείωτο εισόδημα στους παραγωγούς.
Το λεμόνι, το «χαρακτηριστικό» και «πιο περιζήτητο τοπικό προϊόν» όπως αναφέρεται στο σύνολο των αρχειακών πηγών, που αποτελούσε τη βασική εισοδηματική πηγή των Ανδρίων, πριν την ανάπτυξη της ναυτιλίας, μετράει αιώνες ζωής.
Στην Άνδρο, η λεμονοπαραγωγή καταγράφεται ως ισχυρή συνιστώσα της τοπικής οικονομίας από τον 17ο αιώνα. Ξένοι περιηγητές που επισκέπτονται το νησί και καταγράφουν τις εντυπώσεις τους, είναι γνωστό ότι τα κείμενά τους αποτελούν αξιόλογη πηγή πληροφοριών για τη νεότερη ιστορία του Ελληνισμού, αναφέρονται στις κατάφυτες από τις λεμονιές κοιλάδες του νησιού –στην περιοχή έξω από τη Χώρα- εξαίρουν την ποιότητα του καρπού και κάνουν αναφορές στην εξαγωγή του ανδριακού λεμονοκαρπού.
Η έρευνα του ιστορικού Δημήτρη Πολέμη έφερε στο φως ναυλοσύμφωνα του 18ου αιώνα, σχεδόν τριακόσια χρόνια πίσω, μιλάμε ακόμη για την προεπαναστατική περίοδο οπότε η οικονομία του νησιού βασιζόταν αποκλειστικά στη γεωργία, κάτι που συνέβαινε από τους πρώτους χρόνους της τουρκοκρατίας. Από τα ναυλοσύμφωνα και τα τεφτέρια λοιπόν, τόσο της προεπαναστατικής περιόδου όσο και μεταγενέστερων εποχών, προκύπτει ότι εξαγωγή του ανδριακού λεμονιού γινόταν προς τη Σμύρνη, την Κωνσταντινούπολη, το Γαλάτσι του Δούναβη και τη Ρωσία.
Και επειδή είναι συνήθης προακτική στις θαλάσσιες μεταφορές, ο συνδυασμός λιμανιών φόρτωσης και πιο συχνά εκφόρτωσης, το λεμόνι μπορούσε εν μέρει να διατεθεί στα Δαρδανέλια, την Καλλίπολη, τη Ραιδεστό και την Ηράκλεια. Μία παράμετρος που θα πρέπει να επισημανθεί είναι ότι πολλοί από τους καραβοκυρηδες της εποχής, ξεκίνησαν την εφοπλιστική τους πορεία μεταφέροντας φορτια λεμονιού, ειδικά το 19ο πλέον αιώνα, οπότε η οικονομική ζωή χαρακτηρίζεται από τη μεγαλύτερη συμβολη της ναυτιλίας.
Μετά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, στην ελεύθερη πλέον Ελλάδα, στις αρχειακές πηγές προστίθεται ο τοπικός Τύπος, ο οποίος είναι προφανές ότι μας προσφέρει στοιχεία και για την κοινωνία της εποχής.
«ΑΝΔΡΟΣ», «ΣΥΖΗΤΗΣΙΣ» και «Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΥ», οι εφημερίδες της εποχής με πλήθος άρθρων για τη λεμονοπαραγωγή. Κοινός τόπος των αναφορών, η πεποίθηση ότι το λεμόνι αποτελεί το πιο σημαντικό προϊόν του νησιού. «Μόνον το προϊόν τούτο δίδει επωφελή εργασίαν εις όλας τας τάξεις της κοινωνίας», αναφέρει η εφημερίδα «ΑΝΔΡΟΣ», το Φεβρουάριο του 1880.
Πληθώρα άρθρων για την τιμή, την ποσό-τητα και την ποιότητα της παραγωγής, το αγοραστικό ενδιαφέρον, συμβουλές για βελτίωση της καλλιέργειας, αλλά και για τα προβλήματα της λεμονοπαραγωγής, από τις ασθένειες των δένδρων μέχρι τις καιρικές συνθήκες. Μαθαίνουμε λοιπόν ότι η παραγωγή του νησιού ανερχόταν σε εκατομμύρια λεμόνια, μιλάμε ακόμη και για πλέον των είκοσι εκατομμυρίων καρπών.
Τιμή μονάδας κατά την πώληση, η τιμή της χιλιάδας. Η εξαγωγική δραστηριότητα προσκρούει στο κλείσιμο λιμανιών στη Ρωσία και τη Ρουμανία την εποχή του ρωσοτουρκικού πολέμου και αργότερα, στα τέλη του 19ου αιώνα στον υψηλό εισαγωγικό δασμό τον οποίο επιβάλλει η Ρωσία στον ελληνικό λεμονοκαρπό, με αποτέλεσμα να πλήττεται «το ευγενές προϊόν της Άνδρου», όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στην εφημερίδα «Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΥ» τον Ιούλιο του 1895, η οποία επιπλέον επισημαίνει «το άνισον της φορολογίας εν Ρωσσία μεταξύ Ιταλικών και Ελληνικών λεμονίων».
Βαρείς οι δασμοί και για την εισαγωγή τόσο σανίδων προς κατασκευή λεμονοκιβωτίων, όσο και του λεμονοχάρτου, με το οποίο τύλιγαν τα προς εξαγωγή λεμόνια. Βλέπουμε δηλαδή ότι η ενασχόληση με το εμπόριο και μάλιστα το εξαγωγικό εμπόριο του λεμονοκαρπού ήταν συστηματική και άκρως επαγγελματική αν κανείς αναλογιστεί τις συνθήκες της εποχής. Μιλάμε πάντα για 19ο αιώνα!!!
Είναι η εποχή που τα πρώιμα λεμόνια, τα ονομαζόμενα ροδίτικα όπως αναφέρεται πωλούνται το Σεπτέμβρη σε Χιώτες εμπόρους οι οποίοι τα προωθούν στη Ρωσία και τη Ρουμανία.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο συνεχιζόμενος ανταγωνισμός με το ιταλικό λεμόνι τόσο στις διεθνείς αγορές, όπως προαναφερθηκε για τους ρωσικούς δασμούς, όσο και στην ελληνική αγορά, όταν τη δεκαετία του 1920 πια απελευθερώνεται η εισαγωγή του ιταλικού λεμονιού. Ενδεικτικό είναι άρθρο της εφημερίδας «ΑΝΔΡΙΩΤΗΣ», το Νοέμβριο του 1926, το οποίο υπό τον τίτλο «Οι λεμονεώνες μας εν κινδύνω» ζητά τη λήψη από την κυβέρνηση μέτρων για την προστασία της λεμονοπαραγωγής του νησιού που απειλείται από την πώληση των ιταλικών λεμονίων εις ευτελείς τιμάς!
Στην πορεία του χρόνου, προπολεμικά ακόμη, συναντουμε την παρασκευή λεμονάδων και πορτοκαλάδων «εκ φυσικών οπών λεμονίων και πορτοκαλίων εν τη πηγή Σαρίζης, επεκταθεισών καταλλήλως των εγκαταστάσεων της Εταιρείας ‘Σάριζα’». Στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, η καλλιέργεια και η εμπορία του λεμονοκαρπού εξακολουθεί να εξασφαλίζει στην ανδριακή κοινωνία θέσεις εργασίας και εισόδημα. Οι «κλαδεφτάδες» περιποιούνται τα δένδρα, οι «κόφτες» μαζεύουν τον καρπό και οι «αγωγιάτες» τον μεταφέρουν μέσα σε «κόφες», πάνω σε γαϊδουράκια, στο λιμάνι.
Τα «λεμονοκάικα» μπορεί να μην φτάνουν πια στα λιμάνια του εξωτερικού, μεταφέρουν ωστόσο την ανδριακή παραγωγή κυρίως στη Θεσσαλονίκη και το Βόλο, απ’ όπου αυτή προωθείται στο εξωτερικό.
Η συνέχεια δεν είναι τόσο θετική για τη λεμονοπαραγωγή του νησιού. Η ενασχόληση με τη ναυτιλία, η φυγή του κόσμου προς την Αθήνα, η αλλαγή του τρόπου ζωής και σκέψης και η συνακόλουθη υποβάθμιση της σημασίας της αξιοποίησης της γης και του πλούτου της, οδήγησαν στην απομάκρυνση του κόσμου από τα χτήματα με τις λεμονιές, στην αποδυνάμωση των λεμονεώνων.
Πολλοί έσπευσαν να αντικαταστήσουν τις θεωρούμενες ως ασύμφορες λεμονιές με άλλα δέντρα που θεωρήθηκαν πιο αποδοτικά, όπως οι πορτοκαλιές. Μία πρακτική που είχε ακολουθηθεί και παλαιότερα, το 1899, όταν όπως αναφερει η εφημερίδα Φωνή της Ανδρου «Ένεκα της κρίσεως, την οποίαν διέρχονται τα λεμόνια, πολλοί εκ των παρ’ ημίν κτηματιών ήρξαντο αντικαθιστώντες τας λεμονέας διά μανδαρινεών…». Η Ιστορία επαναλαμβάνεται…
Σήμερα λίγοι είναι εκείνοι που επιμένουν να ασχολούνται με το λεμόνι. Οι περισσότεροι διαμαρτύρονται γιατί δεν μπορούν εύκολα να προωθήσουν τη μικρή ή μεγαλυτερη παραγωγή τους, επικαλούνται σειρά προβλημάτων καταλήγοντας στη δυσάρεστη διαπίστωση ότι τα λεμόνια σαπίζουν στο χώμα. Είναι λοιπόν καιρός να ενεργοποιηθούμε και οι λεμονεώνες μας να ακμάσουν ξανά.
Πόσο βιώσιμη είναι η καλλιέργεια λεμονιών στην Άνδρο
Κυρτάτα Αθηνά
Εὐχαριστίες στὴν Ἐταιρεία Άνδρίων Ἐπιστημόνων ποὺ μετὰ τὴν προσπάθεια προώθησης τῆς ναυτιλίας (προσέλκυσης στὸ ναυτικὸ ἐπάγγελμα) τῶν νέων τῆς Ἄνδρου, στράφηκε στὴν ἄλλη πηγὴ πλούτου τῆς Ἄνδρου τῶν περασμένων ἐτῶν, τὸν πρωτογενῆ τομέα καὶ εἰδικότερα στὸ Ἀνδριώτικο λεμόνι.
Ἐπίκαιρη ἡ ἔκδοση τοῦ ἐξαιρετικοῦ βιβλίου τῆς Μανιῶς Μάνεση καὶ μάλιστα, μὲ τὸν ποιητικό του τίτλο, μᾶς θύμισε διηγήσεις τῆς ἀγροτικῆς ζωῆς τῆς Ἄνδρου. Σὲ μεγάλο βαθμό, ἡ καλλιέργεια καὶ οἱ ἐξαγωγὲς τῶν λεμονιῶν συνδέονταν μὲ τήν ἀνάπτυξη τῆς ναυτιλίας.
Δὲν μποροῦμε νὰ ἐπανέλθουμε σὲ ἐκεῖνες τὶς περιόδους διότι μὲ τὴν παγκοσμιοποίηση ὅλα ἔχουν γίνει πιὸ περίπλοκα.
Ὅμως ἡ παγκόσμια κρίση ποὺ ἔχει πλήξει ἀκόμη περισσότερο τὴν πατρίδα μας, μᾶς βάζει σὲ σκέψεις πὼς πρέπει νὰ ὑπάρξει κάποια ἀλλαγή.
Διήγηση τῆς δικῆς μας ἱστορίας
Πρὶν ἀπὸ 30 περίπου χρόνια ἀγοράσαμε τὸ κτῆμα στὸ Μέσα Χωριὸ Λιβάδια. Ὡραῖο κτῆμα, περίκλειστο μὲ ξερολιθιὲς, πολὺ φυτεμένο μὲ δικό του πηγαδήσιο νερὸ καὶ ποτιστικὸ νερὸ μὲ τὸν παλιὸ τρόπο τῶν ὡρῶν.
Τὸ ἀποφασίσαμε περισσότερο ἀπὸ ἀγάπη πρὸς τὴ Φύση ἀλλὰ καὶ ὡς ἕνα ἐναλλακτικὸ τρόπο ζωῆς.
Ὡς συμβολὴ στὰ ἔξοδά του, τὰ πρῶτα χρόνια δίναμε τὰ λεμὄνια μας σὲ χονδρεμπόρους ὅπως περιγράφεται στὸ βιβλίο τῆς Μανιῶς.
Μὲ τὰ χρόνια, τὸ ἐνδιαφέρον τῶν χονδρεμπόρων σταμάτησε καὶ ἀρχίσαμε μόνοι μας νὰ προσπαθοῦμε νὰ διαθέσουμε τὰ ἑσπεριδοειδῆ.
Ὁ ἀγροτικὸς συνεταιρισμὸς δὲν εἶχε ὡς σκοπὸ τὴ συγκέντρωση καὶ διάθεση τῶν προϊόντων.
Ἀπὸ ἄποψή μας τὸ κτῆμα τὸ εἴχαμε τελείως βιολογικό. Ἕγινε προσπάθεια καὶ τὸ πιστοποιήσαμε καὶ τυπικὰ. Περάσαμε ἀρκετὰ χρόνια σὲ ἕνα γραφειοκρατικὸ κυκεῶνα. Ὡς καὶ ὁ ἐλεγκτὴς ποὺ ἐρχόταν κάθε χρόνο μᾶς εἶπε πὼς εἶχε νὰ τηρήσει τόση γραφειοκρατία ὥστε δὲν προλάβαινε νὰ κάνει οὐσιαστικὸ ἔλεγχο!
Σταματήσαμε τὴν πιστοποίηση ποὺ κόστιζε καὶ ἀρκετὰ χρήματα, αφοῦ μάλιστα εἴχαμε διαπιστώσει ὅτι οἱ τιμὲς δὲν διέφεραν καὶ πολὺ ἀπὸ αὐτὲς τῆς Κεντρικῆς Λαχαναγορᾶς γιὰ ἀντίστοιχα προϊόντα συμβατικῆς καλλιέργειας.
Ἀπὸ φιλοσοφία μας τὸ κτῆμα συνεχίζει μὲν νὰ παραμένει βιολογικό ἀλλὰ ἡ διάθεση τῶν λεμονιῶν γίνεται σχεδὸν ἀποκλειστικὰ μέσω τῆς Κεντρικῆς Λαχαναγορᾶς.
Ἡ προσπάθεια νὰ τὰ διαθέσουμε σὲ supermarkets τῆς τοπικῆς Ἀνδριώτικης ἀγορᾶς ἀπέτυχε, ὄχι ἀπὸ δικό μας λάθος.
Ἕνα κτῆμα, γιὰ νὰ συνεχίσει νὰ εἶναι παραγωγικό, χρειάζεται φροντίδα, ἡ ὀποία κοστίζει.
Τὰ Ἀνδριώτικα κτήματα εἶναι μικρὰ σὲ σχέση μὲ ἄλλες περιοχὲς τῆς Ἑλλάδας καὶ μὴ ἐντατικῆς καλλιέργειας.
Τὰ προϊόντα ἐπὶ πλέον ἐπιβαρύνονται μὲ τὸ κόστος τῆς θαλάσσιας μεταφορᾶς.
Μέσα στὰ 30 αὐτὰ χρόνια διαπιστώσαμε πὼς οἱ συνθῆκες ἔγιναν πολὺ δυσμενέστερες γιὰ τὸν καλλιεργητή. Οἱ τιμὲς τῶν προϊόντων ἔχουν πέσει καὶ τὸ κόστος τῶν μεταφορικῶν ἀνέβηκε.
Παλαιότερα μὲ 120 κιλὰ φροῦτα στὸ porte baggage ἑνὸς αὐτοκινήτου ἔβγαιναν τὰ ἔξοδα μεταφορᾶς ἐνῶ τώρα 500 κιλά στὸ αὐτοκίνητό μας δὲν βγάζουν οὔτε τὸ εἰσητήριο.
Καὶ μπαίνει τὸ ἐρώτημα: Εἶναι βιώσιμη ἡ καλλιέργεια λεμονιῶν στὴν Ἄνδρο;
Σὲ συνθῆκες διάθεσης στὴν Κεντρικὴ Λαχαναγορὰ ἡ ἀπάντηση εἶναι: ΟΧΙ.
Ξεκινᾶμε ἀπὸ τὴν παραδοχὴ πὼς τὸ Ἀνδριώτικο λεμόνι ἦταν ἀπὸ τὰ παλιὰ χρόνια –καὶ συνεχίζει νὰ εἶναι- ποιοτικὰ ἀνώτερο ἀπὸ ἄλλες ποικιλίες. Εἶναι πιὸ ἀρωματικό, άνώτερο σὲ γεύση καὶ τὸ εἶδος τὴς φλούδας του τὸ καθιστᾶ λιγότερο εὐαίσθητο κατὰ τὶς μεταφορές.
Ἕνα διαπιστωμένα ἀνώτερο ποιοτικὰ προϊὸν προωθεῖται στὴν ἀγορὰ καλλίτερα.
Ἄρα: μεγαλύτερη προσπάθεια στὴν ἀναβίωση τοῦ Ἀνδριώτικου λεμονιοῦ.
Ὑπάρχουν σχετικὰ προγράμματα καὶ πρέπει νὰ ὑλοποιηθοῦν ἄμεσα!
Τὸ κλειδὶ τῆς βιωσιμότητας
Τὸ κλειδὶ ὅμως στὴ βιωσιμότητα τῆς καλλιέργειας τοῦ Ἀνδριώτικου λεμονιοῦ εἶναι ἡ μεταποίηση καὶ μάλιστα ἐπὶ τόπου στὸ νησί.
Μεταποίηση σημαίνει προστιθέμενη ἀξία στὸ προϊόν.
Τὸ πρῶτο ποὺ μᾶς ἔρχεται στὸ νοῦ ὡς μεταποίηση εἶναι μαρμελάδες καὶ χυμοί. Ἀλλὰ δὲν εἶναι μόνο αὐτά. Ξεκινῶντας ἀπὸ τὸ θαλασσινὸ ἀλάτι ἀρωματισμένο μὲ τρίμματα ἀπὸ ἀποξηραμένες φλοῦδες λεμονιοῦ καὶ φθάνοντας στὰ αἰθέρια ἔλαια.
Ὑπάρχουν καὶ πολλὰ δέντρα περγαμόντο στὴν Ἄνδρο περιζήτητα γιὰ εἰδικὲς χρήσεις.
Ὁ τομέας τῆς μεταποίησης, γιὰ νὰ εἶναι καὶ αὐτὸς βιώσιμος κατὰ τὴ γνώμη μου θέλει ὁμαδικὴ προσπάθεια.
Θεσμοθετημένοι ὀργανισμοὶ κατὰ κανόνα δὲν προχωροῦν ὅπως θὰ περιμέναμε.
Ἀντίθετα, ἄτυπες ὁμάδες ἄνθρώπων, μὲ κοινὲς ἀπόψεις θὰ μποροῦσαν νὰ ἑνώσουν τὶς προσπάθειές τους.
Ὅμως, ὅπως γνωρίσαμε καὶ ἐμεῖς προσωπικά, ὁ τομέας τῆς μεταποίησης συναντᾶ ἐμπόδια νομικὰ καὶ γραφειοκρατικά.
Χρειάζεται κάποια πίεση γιὰ τὴν ἀλλαγὴ τῆς νομοθεσίας ὥστε νὰ καταστεῖ πιὸ φιλικὴ καὶ εὐέλικτη γιὰ τοὺς μικροὺς παραγωγοὺς.
Γραφειοκρατικὰ ἐμπόδια συναντᾶ καὶ ἡ ἔννοια τῆς οἰκοτεχνίας στὴν ἐφαρμογή της. Ἀντίστοιχα ἐμπόδια συναντᾶ ἡ ἔννοια τοῦ ἀγροτουρισμοῦ.
Κι᾽ὅμως, ἡ ἀνάπτυξη μικρῶν μονάδων πρωτογενοῦς (γεωργία), δευτερογενοῦς (μεταποίηση) ἀλλὰ καὶ τριτογενοῦς (ὑπηρεσίες) παραγωγῆς τελικὰ βοηθάει τὴν οἰκονοομία τῆς Χώρας.
Τελιώνοντας πιστεύω πὼς συλλογικότητα ἀνθρώπων μὲ κοινὴ ἀντίληψη μπορεῖ νὰ ἀποτελέσει μοχλὸ γιὰ νὰ ὑπερπηδηθοῦν τὰ ἐμπόδια.